چرا سعدی هنوز زنده است؟

سعدی محبوب همه‌ی فارسی‌زبانان و علاقه‌مندان به ادبیات است. او در قله‌‎ی نثرهای فصیح فارسی ایستاده است. شعرها و حکایت‌هایش در دو اثر معروف «بوستان» و «گلستان» ورد زبان مردم است. بسیاری از افراد جامعه برای نشان دادن شأن و جایگاه خود، به شعرها و حکایت‌های سعدی متوسل می‌‎شوند.

اهمیت و ویژگی‌های ادبی سعدی

کوتاه و ساده‌‎نویسی، دو شاخصه مهم آثار او هستند. در تقویم رسمی کشور ایران، اول اردیبهشت، به نام روز سعدی نامگذاری شده است. علت نامگذاری این روز، آغاز نگارش کتاب گلستان است.

امروز، صلح‌‎طلبی سعدی در دنیا زبان‌زد است. آثارش با نثر فصیح بر انسان بودن، عدالت‌محوری، اخلاق‌مداری و پرهیز از مردم‌آزاری، تاکید دارند. نمونه بارز این ویژگی در ابیات زیر است:

«بنی‌آدم اعضای یک پیکرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند.

چو عضوی به درد آورد روزگار/ دگر عضوها را نماند قرار.

تو کز محنت دیگران بی‌غمی/ نشاید که نامت نهند آدمی».

سعدی در بین ایرانیان

ایرانیان به داشتن شاعری مثل سعدی افتخار می‌کنند. مردم، حضور هرچند کوتاه در آرامگاه سعدی را افتخاری بزرگ برای خود می‌دانند. آوازه‌‎ی این شاعر نامدار قرن هفتم از مرزهای سیاسی ایران فراتر رفته و بخشی از گستردگی مرزهای فرهنگی ایران، مدیون اوست. چراکه سعدی در آثارش از صلح، مهرورزی، مدارا و مهربانی سخن گفته است. ویژگی مهمی که «حافظ» دیگر شاعر نامدار ایرانی به آن اشاره کرده است و در غزل مشهورش این طور می‎سراید: «سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز/ مرده آن است که نامش به نکویی نبرند».

سعدی نزدیک به هفتصد سال است که در ایران به عنوان معلم اول شناخته می‌‏شود. لقب معلم اول را به سبب درس‌ دادن زبان و ادبیات به خانواده‌های ایرانی به او دادند. «شیخ اجل»، «استاد سخن» و «پادشاه سخن» دیگر القاب سعدی است. این القاب را اهالی ادب و شعر به سبب شیوایی نثر و نظم آثارش به او دادند. آثار سعدی یکی از منابع آموزش زبان و ادبیات فارسی است. نام کامل سعدی «ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف» است که با تخلص سعدی شناخته می‌‎شود. تخلص نام هنری است که شاعران برای خود انتخاب می‎کنند.

گفته می‌شود سعدی این تخلص را از نام «ابوبکر بن سعد بن زنگی» مشهورترین اتابک فارس گرفته است. سلسله‌‎ی اتابکان در قرن هفتم در شیراز حکومت می‎کردند. سعدی در جوانی برای یادگرفتن علوم ادبی و دینی به مدرسه نظامیه در بغداد رفت. در آنجا شاگرد استادهای بزرگی چون شهاب‎الدین سهروردی و ابن‌جوزی بود. بعد از یادگیری صرف و نحو عربی، قرآن، فقه و اصول به عنوان سخنران به حجاز، شام و آسیای صغیر سفر کرد.

«بوستان» و «گلستان»، دو اثر جهانی سعدی

سعدی در این سفر، اولین کتاب خود «بوستان» را نوشت. بوستان کتاب شعر است. سعدی در سال 655 قمری (1257 میلادی) در بازگشت به شیراز آن را به ابوبکر بن سعد بن زنگی هدیه داد. نشریه گاردین کتاب بوستان سعدی را یکی از 100 کتاب برتر تاریخ بشریت نامیده است.

حکایت نگارش «گلستان» با بوستان فرق دارد. سعدی گلستان را در حدود شش ماه نوشت. این کتاب سراسر درس زندگی است. انتخاب عناوینی چون «سیرت پادشاهان»، «اخلاق درویشان»، «فضیلت قناعت»، «فوائد خاموشی»، «عشق و جوانی»، «ضعف و پیری»، «تأثیر تربیت» و «آداب صحبت» به هشت باب کتاب گویای این مدعاست. گفتار سعدی در این کتاب به عنوان ضرب‌المثل در بین مردم جا باز کرده است. سعدی در باب اول سیرت پادشاهان می‌نویسد: «ده درویش در گلیمی بخسبند و دو پادشاه در اقلیمی نگنجند».

آرامگاه سعدی

آرامگاه سعدی در شیراز است. این آرامگاه که به «سعدیه» معروف است در دامنه کوه فهندژ قرار دارد. می‌گویند این مکان، خانقاه سعدی بوده است. خانقاه به جایی می‌گویند که مرشدان و درویشان در آن ساکن می‎شوند. برای ساخت و تکمیل این خانه هشت ضلعی با سقفی بلند، از بهترین معماری ایرانی استفاده شده است. محیط سرسبز و باغ دلگشای این عمارت، امروز مامن و پناه بسیاری از اهالی ادب و هنر ایران زمین است.

روز 21 آوریل مصادف با 1 اردیبهشت‌ماه، در تقویم ملی ایران، به عنوان روز سعدی نام‌گذاری شده است.