کهنه نشدن دوبیتی های باباطاهر در گذر زمان

باباطاهر عریان یا باباطاهر همدانی، بیشتر به‌دلیل‌ دوبیتی‌های‌ عوام‌‌‌فهم‌ و خواص‌پسند، شناخته شده و در دل‎ها جا باز کرده است. «شب تاریک و سنگستان و مو مست/ قدح از دست مو افتاد و نشکست/ نگهدارنده‌‌اش نیکو نگهداشت/ و گرنه صد قدح نفتاده بشکست» یا «ز دست دیده و دل هر دو فریاد/ که هر چه دیده بیند دل کند یاد/ بسازم خنجری نیشش ز پولاد/ زنم بر دیده تا دل گردد آزاد».

دوبیتی‌های‌ باباطاهر، دارای نثری ساده‌ و روان‌ به دور‌ از صنایع‌ ادبی دشوار است. این امر باعث رونق شعر او میان عموم مردم شده، به‌طوری که شماری‌ از بیت‎های او به عنوان تمثیل در بین مردم رواج‌ یافته‌ است‌. خداوند، طبیعت و انسان؛ مضامین شعری باباطاهر را تشکیل می‎دهند. «خوشا آنون که الله یارشان بی/ به حمد و قل هو الله کارشان بی/ خوشا آنون که دایم در نمازند/ بهشت جاودان بازارشان بی» یا «خداوندا به فریاد دلم رس/ کس بی کس تویی مو مانده بی کس/ همه گویند طاهر کس نداره / خدا یار منه چه حاجت کس»

بریدن از تعلقات دنیوی

«مکن کاری که بر پا سنگت آیو/ جهان با این فراخی تنگت آیو/ چو فردا نامه خوانان نامه خوانند/ تو را از نامه خواندن ننگت آیو»، ایرانی‌ها معتقدند هیچ وقت از خواندن این دوبیتی‌های پندآموز که باباطاهر بعضا به لهجه لری سروده است، سیر نمی‏شوند. باباطاهر در این دوبیتی‌‎ها با گویشی بسیار روان، ساده و بی‌پیرایه خود نیکوکاری، خیرخواهی، احسان و ترک ظلم و ستم به خلق را به خوبی بیان می‌کند. او در قالب‌‎های قصیده و غزل هم شعر گفته است. آنطور که در منابع تاریخی آمده، باباطاهر شاعر معاصر دوران طغرل شاه سلجوقی است. گفته می‏شود در گذشته لقب «بابا» را به پیران وارسته می‌داده‌اند و «عریان» هم به دلیل صراحت و بریدن باباطاهر از تعلقات دنیا به او داده شده است.

با توجه به آنچه بیان شد، باباطاهر بدون هیچ پیچیدگی یا توسل به اصطلاحات علمی، افکار و اندیشه‌های خود را در قالب شعر بیان می‎کرد و در اشعار خود از درویشی، قلندری و بی‌سر و سامانی حرف می‌زند و بر فروتنی تاکید می‌کند. علاوه بر دوبیتی از این شاعر نامدار، مجموعه «کلمات قصار»ی نیز به زبان عربی به یادگار مانده است که در آن عقاید عرفانی را در علم، معرفت و عبادت بیان می‌کند. همچنین باباطاهر دو قطعه، چند غزل با گویش لری و کتابی به نام «سرانجام» دارد، این کتاب شامل دو بخش عقاید عرفا و صوفی و الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی است.

زندگینامه باباطاهر

از زندگی باباطاهر اطلاعات دقیقی در دسترس نیست و می‎گویند در روستای ایرانه ملایر همدان زندگی خود را به گمنامی سپری ‌کرد. با این وجود، باباطاهر در یکی از دوبیتی‌های مشهور خود، سال تولدش را به حروف ابجد گنجانیده که پس از محاسبه این تاریخ به سال 326 هجری قمری (937 میلادی) عنوان شده است. بر اساس قدیمی‌ترین منابع، باباطاهر به هنگام ورود طغرل بیک سلجوقی در سال 441 هجری قمری (1049 میلادی) به همدان، زنده بوده است.

باباطاهر در 85 سالگی در همدان از دنیا رفت. آرامگاه او در ورودی شهر همدان در کویی معروف به بن‌بازار در مقابل بقعه امامزاده حارث بن علی قرار دارد. این بنا تاکنون چندین بار بازسازی شده است.

	کهنه نشدن دوبیتی های باباطاهر در گذر زمان

	عریان
	قرن پنجم هجری قمری
	دوبیتی‌‏های باباطاهر، کلمات قصار، سرانجام