ابن بواب و کتابت قرآن با خط نسخ ریحانی
ابن بواب و کتابت قرآن با خط نسخ ریحانی
علاءالدین ابوالحسن علی بن هلال معروف به «ابن‌بواب» خوشنویس و تذهیب‌کار نامدار قرون چهارم و پنجم هجری قمری (قرن 10 و 11 میلادی) است. از محل تولد و زمان به دنیا آمدن ابن بواب اطلاعات دقیقی در دست نیست. تنها چیز مشخص، زندگی در بغداد است که گفته می‌شود بخش اعظمی از دوران حیات او در بغداد گذشته است. پدرش هلال، دربان آل بویه بود و به همین دلیل علاءالدین ابوالحسن علی بن هلال، ابن بواب نامیدهاند.
خط منسوب
ابن بواب پیش از آنکه به خوشنویسی بپردازد، به نقاشی و نگارگری خانه‌های بزرگان مشغول بود، پس از آن به تذهیب روی آورد و به تذهیب کتاب‌ها پرداخت. او در علوم ادبی هم درس خواند و استاد او در ادب ابن جنی بود. ابوالحسین محمد بن سمعون واعظ و ابوعبیدالله مرزبانی را هم از استادان او در ادب عنوان کرده‌اند. او کم‌کم به خوشنویسی روی آورد و به نوشتن و کتابت مشغول شد. او خوشنویسی را از محمد بن اسد و محمد بن سمسانی، شاگردان ابن مقله آموخت. این دو استاد از خوشنویسان بزرگ و پدیدآورندگان خط نسخ و دولتمرد دوره عباسی بودند. ابن بواب با بینشی هنرمندانه به خط منسوب زیبایی هنری ویژهای بخشید. ابدای خط ریحان و محقق را هم به ابن بواب نسبت داده‌اند و گفته می‌شود او در اصلاح و زیباسازی خط‌هایی مثل نرگس، لؤلؤی، مرصًّع و وشی تلاش بسیاری کرده است. ابن بواب در خوشنویسی به چنان مقامی رسید که یگانه روزگار خود شد و آنطور که در منابع تاریخی آمده است از خوشنویسان پیش از او کسی را نمی‌توان یافت که مانند او بنویسد. بهاءالدوله فرزند عضدالدوله دیلمی در روزگار آل بویه او را به عنوان کتابدار کتابخانه خود در شیراز انتخاب کرد. ابن بواب، آموزشگاهی هم برای تعلیم خط تأسیس کرد که تا سال 698 هجری قمری (1298 میلادی) پابرجا بود.
کمیاب شدن خط ابن‌بواب
خط ابن بواب در اوایل قرن هفت هجری قمری (قرن 13 میلادی) به دلیل اهمیتش، کمیاب شد. این در حالی است که در ابتدای شروع به کار، ابن بواب برای درخواست دو دینار، 70 سطر به یکی از بزرگان آن دوران نامه نوشته بود. از این تاریخ زمانی نگذشته بود که با پی بردن به اهمیت خط ابن بواب و آثار خوشنویسی او کمیاب و گرانبها شد. در منابع تاریخی آمده است همین نامه‌ی درخواست دو دینار ابن بواب ابتدا با 17 دینار و بار دوم با 25 دینار به فروش رفت. ابن بواب 64 نسخه از قرآن مجید را کتابت کرده است. نسخه کامل قرآن موجود به خط او در کتابخانه چستربیتی ایرلند نگهداری می‌شود. این نسخه در سال 391 هجری قمری (1001 میلادی) نوشته شده است. با اینکه نوع خط این نسخه را نسخ نوشتهاند، اما کارشناسان اعتقاد دارند این کتابت از نسخ آمیخته به ریحان یا به عبارت دیگر نسخ ریحانی است. آثار دیگری هم به ابن‌بواب منسوب است. از آن جمله دو نسخه از دیوان سلامه بن جندل شاعر جاهلی است که اولی در توپکاپی سرایی استانبول و دومی در موزه آثار ترک و اسلام نگهداری می‌شود.
شیوه خوشنویسی ابن بواب تا زمانی که شیوه یاقوت مستعصمی رواج پیدا نکرده بود، استفاده میشد ولی بعد از آن استفاده از خط یاقوت مستعصمی جای آن را گرفت. از شاگردان ابن‌بواب در خوشنویسی میتوان به محمد بن عبدالملک اشاره کرد.
ابن بواب طبع شعر هم داشت و اشعاری را به او نسبت داده‌اند که از آن جمله قصیده رائیه‌ای در ادوات خوشنویسی است که گفته می‌شود این قصیده 28 بیت دارد.
سرانجام ابن‌بواب در بغداد درگذشت و در جوار احمد بن حنبل به خاک سپرده شد.
| ابن بواب و کتابت قرآن با خط نسخ ریحانی | |
| ابن بواب | |
| قرن چهارم و پنجم هجری قمری | |
| کتابت قرآن مجید با خط نسخ ریحانی |
ব্যক্তিত্ব
.jpg)
.jpg)
