‎ابن مقفع؛ معرف فرهنگ ایرانی به کشورهای عرب زبان

ابن‌مقفع، ابومحمد عبدالله سال 106 هجری قمری (724 میلادی) در جور استان فارس (فیروزآباد کنونی) به دنیا آمد. او نویسنده و مترجم است. نام او پیش از مسلمان شدن، روزبه بود. ابن‌مقفع بعد از اینکه مسلمان شد نام عبدالله و لقب ابومحمد را برای خود انتخاب کرد. خانواده او از نجیب‌زادگان استان فارس بودند. حجاج بن یوسف، حاکم عراق پدر ابومحمد عبدالله را مامور گرداندن امور مالیات حکومت خود قرار داد. بی‌عدالتی در کار سبب شد پدر را ماموران حکومت شکنجه و دست او ناقص شود. لقب ابن‌مقفع را به این دلیل به ابومحمد عبدالله داده‎اند. چراکه دست پدر بر اثر این شکنجه‌ها ناقص شده بود.

آثار

ابن مقفع بعد از استان فارس که محل تولد او بود، به کرمان سفر کرد. در کرمان، دبیر داوود بن‌ یزید ابن‌ عمر بن‌ هبیره‌ بود. بعد از فروپاشی دولت اموی، با پدر از کرمان به بصره سفر کردند. ابن مقفع به زبان پهلوی ساسانی اشراف داشت و از طریق اساتید بصره توانست زبان عربی را به شکل فصیح و کامل یاد بگیرد. او حدود 10 سال در بصره زندگی کرد و گفته می‏شود آثار او در این دوره تالیف و ترجمه شده است. ترجمه «کلیله و دمنه» مهم‌ترین‌ اثر ادبی‌ ابن‌‌مقفع‌ است. ‌او کلیله و دمنه را از زبان پهلوی به عربی ترجمه کرده است. نثر این‌ ترجمه‌ از نمونه‌های‌ عالی‌ نثر عربی‌ کلاسیک‌ است‌. کلیله و دمنه، به زبان حال حیوانات نوشته شده است. این کتاب شامل بسیاری از افسانه‌ها و سرگذشت‌ها و پندهاست. مطالب این کتاب برای دانایان و طالبان معنا و معنویت، لذت ویژه‎ای دارد و اهالی خرد بیش از افراد معمولی از کتاب توشه برمی‎‌دارند. این کتاب، به زبان سانسکریت بوده و سپس به زبان پهلوی ترجمه شده است، ولی اصل هندی آن از میان رفته و ترجمه پهلوی آن، مرجع ترجمه سریانی و عربی قرار گرفته است. چندی بعد، ترجمه پهلوی هم نایاب و ناپدید شده و ترجمه عربی آن اساس همه ترجمه‌ها قرار گرفته است. ابن مقفع در ترجمه عربی یک فصل به اسم «برزویه طبیب» به کتاب کلیله و دمنه اضافه کرده است. این فصل گفتاری از قول برزویه پزشک در شرح حال و سیر و سلوک باطنی و وجدانی خویش و مجادله او با نفس و در جست‌وجوی او برای وصول به سعادت و حقیقت است. در میان ترجمه‌های مختلفی که از کتاب کلیله و دمنه شده، ترجمه ابن‌مقفع یگانه ترجمه‌ای است که به صحت و دقت آن می‌توان اطمینان داشت.

معرفی فرهنگ ایرانی

تاجنامه انوشیروان، آیین‌نامه عهد ساسانی، «کتاب مزدک» و «کتاب التاج» از دیگر کتاب‌‎هایی است که ابن مقفع آنها را از زبان پارسی میانه به عربی ترجمه کرده است. ابن مقفع با این آثار، فرهنگ ایرانی را به کشورهای عربی معرفی کرده است. گفته می‏شود نخستین آشنایی اعراب با آثار فلاسفه‌‎ی یونان هم از طریق ترجمه‌های ابن مقفع صورت گرفته است. او کتاب‎‌هایی مانند «قاطیغوریاس» (مقالات ارسطو) را به عربی ترجمه کرده است. کتاب‌های سخنوری بزرگ (الأدب الکبیر)، سخنوری خرد (الأدب الصغیر) و رساله الصحابه آثاری است که ابن مقفع تالیف کرده است. نثر شیوای ابن مقفع در این آثار، امروز سرمشق نویسندگان عربی‎زبان است. آثار او به عنوان نمونه‌های مطلوب و شیوای نثر عربی در دانشگاه‌‎های کشورهای عرب تدریس می‎شود. کتاب «کلیله و دمنه» ابن مقفع بارها به زبان‎های مختلف دنیا ترجمه شده است.

ماجرای قتل

گفته‏ می‏شود مرگ ابن مقفع دلایل سیاسی دارد. اتفاق نظر این است که او در سن 36 سالگی کشته شده است. درباره مرگ او دو روایت را بیان کرده اند. یکی اینکه حاکم بصره به بی‌دین بودن او پی برده و دستور به قتل او داده است که این روایت سندیت کمتری دارد. و دیگر اینکه، خشم منصور دومین خلیفه عباسی به علت نوشتن زینهارنامه و کینه سفیان و اینکه تدبیر ابن مقفع مانع حکومت او به شاپور شده بود، قتل او را رقم زد.

	‎ابن مقفع؛ معرف فرهنگ ایرانی به کشورهای عرب زبان

	ابن مقفع
	قرن دوم هجری قمری
	ترجمه کلیله و دمنه، الأدب الکبیر، الأدب الصغیر، رساله الصحابه