معجزه اشعار حافظ

دیوان حافظ از جمله کتاب‌هایی است که در اکثر خانه‌های مردم ایران یافت می‎شود.

حافظ، لسان‌الغیب و شیرین سخن

غزل‌های دیوان حافظ راهنمای مردم است. مردم با هر دیوانی که با نیت باز می‎کنند، امیدشان به بیت‌های حافظ و تاییدگرفتن خوش‌‎یومنی و عاقبت خوش کارشان از حافظ هستند. مردم در شب‌های طولانی زمستان مخصوصا در شب یلدا–آخرین روز پاییز و اولین شب زمستان- غزل‌های حافظ را در جمع‌های خانوادگی می‌خوانند و تا حد توان تفسیر می‌کردند. اگر در شهرهای بزرگ ایران تردد کنید شاید در خیابان‌‎های بزرگ، به افرادی برخورد کنید که از شما بخواهند کمی درنگ کنید تا فالتان را بگیرند. آنها فال حافظ می‌گیرند. در واقع ایرانیان بر این باور هستند که دیوان حافظ به دلیل اینکه این شاعر حافظ کل قرآن است، بر گرفته از اسرار الهی است و می‌تواند از آینده آن‌ها خبر دهد. حافظ در بین ایرانیان به «لسان‌الغیب» معروف است؛ یعنی کسی که از اسرار نهان و پنهان خبر دارد. همچنین به دلیل شیوایی سخن و کلامش ایرانیان به حافظ «حافظ شیرین سخن» هم می‌گویند.

حافظ و گوته

«حافظ»، تخلص خواجه شمس‌الدین محمد، است. تخلص، نام شعری شاعران است که در پایان شعر می‌آورند. حافظ از دوران جوانی، آموختن قرآن را شروع کرد و حافظ کل قرآن بود. قرآن را به 14 روایت مختلف از بر بود. حافظ بر ادبیات عرب و علوم اسلامی تسلط کامل داشت و شناخت کافی از تفسیر، کلام، حکمت و ادب داشت. بیشتر شعرهای حافظ در قالب شعری «غزل» است. غزل در لغت به معنای «سخن گفتن با معشوق و عشق‌ورزی با اوست» و معنی غزل در ادبیات؛ شعری است که قافیه و ردیف مصراع‌های زوج با قافیه و ردیف مصراع اول بیت اول هم‌خوانی دارند. در بین مشاهیر حوزه ادبیات فارسی، حافظ در غزل‌سرایی مانند ندارد. به همین علت دیوان غزل‌های حافظ امروز هم بعد از قرآن پرفروش‌ترین کتاب در ایران است. نسل جوان هم با حافظ و غزل‌هایش همنشین هستند. حافظ از شاعران برجسته ادب فارسی پیش از خود چون فردوسی، نظامی گنجوی، مولانا، سعدی، عراقی، خواجوی کرمانی، عبید زاکانی و سلمان ساوجی تاثیرات فراوانی گرفته و بر شاعران پس از خود بسیار تاثیر نهاده است. از جمله افراد غیرایرانی نیز که از حافظ تأثیر پذیرفته‌ است، گوته آلمانی است. گوته «دیوان شرقی غربی» خود را تحت تاثیر دیوان حافظ، سروده است. مشهور است که گوته خطاب به حافظ گفته است: «ای حافظ، آرزوی من آن است که فقط مریدی از مریدان تو باشم». در قرن‌های هجدهم و نوزدهم میلادی اشعار حافظ به زبان‌های اروپایی هم ترجمه شد.

حافظ در شیراز درگذشت

حافظ در سال 726 هجری قمری (1325 میلادی) در شیراز متولد شد و در سال 792 هجری قمری (1386 میلادی) در شیراز درگذشت. دیوان حافظ با غزل «الا یا ایّها السّاقی ادرْ کأساً و ناولْها/ که عشق آسان نمود اوّل ولی افتاد مشکل‌ها» شروع می‎شود و گفته می‌‎شود غزل «فاتحه‌ای چو آمدی، بر سر خسته‌ای بخوان/ لب بگشا که می‌دهد، لعل لبت به مرده جان. آن که به پرسش آمد و فاتحه خواند و می‌رود/ گو نفسی که روح را، می‌کنم از پیش روان» آخرین غزل حافظ است. نخستین بار حدود 65 سال بعد از درگذشت حافظ، مقبره‌ای در آرامگاه او ساخته شد. آرامگاه حافظ در شیراز با نام «حافظیه» شناخته می‎شود.

اشعار حافظ و موسیقی سنتی

اشعار حافظ به موفقیت موسیقی سنتی ایران کمک کرده است. آرامگاه حافظ در شیراز در دل یک باغ سرسبز قرار دارد. دوست‌داران حافظ ساعت‌ها در حیاط آرامگاه می‌‎نشینند تا به موسیقی سنتی و اشعار حافظ با صدای مرحوم محمدرضا شجریان (مشهورترین خواننده موسیقی سنتی ایران) گوش دهند. شعر حافظ از طریق موسیقی سنتی دو چندان بر دل مردم ایران نشسته است.

روز 12 اکتبرمصادف با 20 مهرماه، در تقویم ملی ایران، به عنوان روز بزرگداشت حافظ نام‌گذاری شده است. هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی از سراسر دنیا در شهر شیراز برگزار می‌شود.